,,Uitgeverij Guggenheimer'' kan terug op de markt

BRUSSEL -- Schrijver Herman Brusselmans moet modeontwerpster Ann Demeulemeester een schadevergoeding van 100.000 frank (zo'n fl.5000,-, red) betalen. Volgens de drie rechters schendt zijn roman ,,Uitgeverij Guggenheimer'' wel degelijk haar ,,reputatie en integriteit''. Het boek zelf mag terug de markt op. De rechtbank kan niet aan censuur doen.

,ZO'N dwergpoliep met puitenogen en haar van op haar pruim tot op haar rug. (...) Dat pijpt niet lekker, dat kan ik je verzekeren. Jongens toch, die Ann Demeulemeester. Ik heb al veel misbaksels aan m'n toeter hangen, maar die spande de kroon.'' Dit is een van de gisteren door de Antwerpse rechtbank gewraakte passages uit Uitgeverij Guggenheimer. ,,Beledigend en grievend'', zo spraken de rechters. ,,En met de bedoeling om Demeulemeester opzettelijk te raken.''

Meteen werd ingegaan op haar eis tot betaling van een schadevergoeding van 100.000 frank. ,,Toegegeven, op de geleden schade hebben we ex aequo et bono een prijs van 100.000 frank gekleefd'', zegt Ilse Van Overloop, de advocate van de modeontwerpster. ,,En de rechtbank heeft ons daarin volledig gevolgd.'' Toch is ze niet helemaal tevreden. ,,We wilden dat de gewraakte passages uit het boek zouden worden geschrapt. Daar zijn de rechters niet op ingegaan. Wanneer de partijen niet in beroep gaan, mag het boek terug worden verkocht. Het vonnis lijkt ons daarom tegenstrijdig.''

Daar is Eric Van de Mussele, de advocaat van Herman Brusselmans, het niet mee eens. ,,Het vonnis zit logisch in elkaar. De rechtbank is van oordeel dat Demeulemeester wel degelijk werd beledigd. De vraag om de gewraakte passages te schrappen had evenwel geen enkele zin. Die hebben al in talrijke kranten gestaan. Dat zal vandaag ook niet anders zijn. En het boek kende een grote verspreiding. Het vonnis is uitgebreid gemotiveerd. Ik wil dat eerst eens rustig bestuderen vooraleer principiële uitspraken te doen.''

Van Overloop zal haar cliënte aanbevelen om in beroep te gaan. ,,Die beslissing valt pas na nieuwjaar. We weten niet of Demeulemeester nog tijd, geld en moeite in deze zaak wil steken.'' Van de Mussele, met verwijzing naar het studiewerk, wil ook pas in januari beslissen. ,,Veel belangrijker dan die twintig regels in het bewuste boek is de vraag of Brusselmans met zo'n vonnis nog op zijn vertrouwde manier zal kunnen werken.''

Zo censureerde de auteur, op aanraden van zijn advocaat, zichzelf in zijn jongste boek, Vergeef me de liefde. Een gewezen redactrice van Libelle, die tevergeefs om een interview had gevraagd, was in de eerste versie omschreven als ,,debiele trut''. De passage sneuvelde in de definitieve versie. Van de Mussele: ,,Onze ingreep was logisch. Zolang een zaak hangende is, moet je voorzichtig zijn.'' Geen punt voor de vrouw in kwestie, zij stapte toch naar de rechter.

De ,,zaak-Brusselmans'' ontplofte een goed jaar geleden aan de vooravond van de Boekenbeurs. Via een eenzijdig verzoekschrift verkreeg Demeulemeester dat Uitgeverij Guggenheimer wegens zijn grievend karakter uit de handel werd gehaald. Later werd die beslissing bevestigd, maar voor een uitspraak in de bodemprocedure bleef het wachten tot gisteren. In hun vonnis stellen de drie rechters uitdrukkelijk dat Brusselmans de intentie had om Demeulemeester te beledigen. Ze onderbouwden hun motivatie met uitlatingen van de schrijver over de hele kwestie. Meteen de reden voor Van der Mussele om zijn cliënt te vragen om over de kwestie te zwijgen.

Zo zei Brusselmans tijdens het VRT-journaal van 31 oktober 1999 dat hij Guggenheimer beschouwde als ,,een fictief personage'' dat ,,onprettige dingen'' vertelt over de modeontwerpster. Dingen ,,die trouwens waar zijn hé, dat haar loezen vanachter hangen in plaats van van voren, dat ze peutenogen heeft en noem maar op.'' Later voegde hij er op de Nederlandse radio aan toe dat ,,het echt wel pijn moet doen'' als hij beledigt. Voor de rechters bewees deze uitspraak het kwaad opzet.

,,Het recht op de vrijheid van meningsuiting en een literair genre zoals scheldproza of satire (zijn) geen vrijgeleide voor het plegen van het misdrijf beledigen'', concludeert de rechtbank. Van een publicatieverbod wil ze evenwel niet weten omdat dat zou neerkomen op censuur. Daarvoor ontbreekt in België de wettelijke grondslag. Bovendien twijfelt de rechtbank aan het nut ervan, omdat de gewraakte passages al een grote verspreiding hebben gekend.

De opschudding in het literaire wereldje was indertijd groot. Een petitie werd opgezet om deze vorm van ,,censuur'' aan de kaak te stellen. Sommige auteurs, onder wie Hugo Claus, weigerden evenwel te tekenen. Niet dat ze het eens waren met de beslissing van de rechter. Maar ze wilden niet solidair zijn met een schrijver als Brusselmans. ,,Wat Brusselmans heeft gedaan, is gemakkelijk en flauw. Hij valt niet te verdedigen'', zo motiveerde Claus zijn njet.

Behalve in de zaak van de gewezen Libelle- redactrice is het ook nog wachten op een uitspraak in een gelijkaardige zaak die VTM-omroepster Lynn Wesenbeek samen met haar man, VLD-parlementslid Geert Versnick, tegen de bestsellerauteur heeft aangespannen. Drie jaar geleden werden de conclusies ingediend, maar het vonnis laat nog op zich wachten.