Herman Brusselmans (42), de zelfbenoemde 'Hoofdman der Huidige Vlaamse Letteren', heeft een probleem. Zijn nieuwste roman 'Uitgeverij Guggenheimer' werd verboden in Belgie en mag niet worden verkocht in Nederland.

Ben je depressief? 
"Niet vanwege de juridische zaak."

Waarom dan wel? 
"Omdat ik altijd depressief ben. Ik word zo moe, weet je. Levensmoe is een te groot woord, het is niet zo dat ik er een eind aan ga maken, maar ik word zo moe. Ook van die zaak, hoor; je kan je stoer houden zoveel je wilt, maar het put wel enigszins uit - ook al omdat er geen eind aan komt. 
Ik ben iemand die de touwtjes altijd zelf in handen wil hebben, maar met die zaak is het allemaal juridisch gedoe dus je moet vertrouwen op andere mensen."

Vroeger was het beter? 
"Jawel, vroeger was het anders. Zo'n rechtszaak bijvoorbeeld. Dat komt overgewaaid uit Amerika, waar iedere aap met een hoed op zijn moeder voor de rechtbank kan dagen, omdat ze de verkeerde hoed voor hem heeft gekocht, weet je. Dat komt meer en meer.

Jouw rechtszaak is meer Amerikaans dan Belgisch? 
"Ja, luister, vroeger waren er ook rechtszaken, maar toen gingen ze over dingen waar je kijk op had. Naakt en pornografie. Nu is de grootste vuiligheid gemeengoed geworden, maar iemand beledigen in de traditie van het scheldproza, dat mag niet. Smaad staat waarschijnlijk al in het wetboek sinds 1830, daar gaat het niet om, maar dat een rechtbank met zulk gemak in 1999 zegt: 'Mevrouw, U heeft gelijk, laten we dat boek maar eens uit de handel halen,' dat maakt me heel moe."

Je ziet er ook niet topfit uit. 
"Als ik zeg dat ik moe ben, doel ik op alles. Ook op persoonlijke contacten. Ik krijg meer en meer behoefte aan diepere, persoonlijke contacten, aan vrienden of vriendinnen voor het leven. Dat schiet allemaal niet op. Ik weet het ook allemaal wel, ik had vroeger al de cynische instelling dat vriendschap niet deugde, maar ik begin er wel meer last van te krijgen."

Wacht even, vroeger was jij toch het archetype van de man die met niemand iets te maken wilde hebben.'
"Ik wil nog altijd met rust gelaten worden, maar niet door de mensen in wie ik energie en tijd steek. Ik ondervind de laatste tijd regelmatig dat mensen mij te veeleisend vinden. Dan ga ik voor de spiegel staan en vraag me af of het niet aan mezelf ligt of ik inderdaad te moeilijk ben. Ik heb nogal veel contact met mensen en ik kom erachter dat iedereen vrijgevochten en onaantastbaar wil zijn. Niemand durft zich kwetsbaar op te stellen. Ik wel. Als het klikt tussen mij en iemand, doe ik dat wél. Want ik ga niet in iemand anders boren zonder mezelf open te leggen. Achteraf krijg je dan gelul: 'Hij heeft het moeilijk.'"

En dit heb jij onlangs ontdekt. 
"Ook nu met dat boek. Ik kom bij wijze van spreken duizenden mensen tegen die het ofwel heel erg vinden ofwel het fantastisch vinden dat het boek is verboden. De eerste weken moest iedereen dat boek hebben, terwijl ik dan denk: en mijn vorige boeken dan? Dat komt alleen maar omdat ik op televisie ben en dat boek op televisie is. Dan ga je nadenken: waarom schrijf je eigenlijk een boek?Ik denk dat er misschien vijf op de honderd zijn die het boek kopen om het boek, de rest koopt het vanwege de televisie, vanwege het proces, vanwege de leuke kaft, of omdat hun neef erin figureert. Dat gebrek aan diepgang en het gebrek aan empathie van mensen, op het gevaar af te klinken als een softie, daaraan heb ik me altijd gestoord."

Maar je weet het ook al lang. 
"Het is de aard van het schrijverschap. Je wilt dat alles perfect is en niets is perfect en dus ga je in tegen alles wat de dingen niet perfect maakt. Dat snapt men helemaal niet. Nu heeft men eindelijk de messen gevonden om mij in de rug te steken."

Dat klinkt behoorlijk deprimerend.
"Wat schiet er over aan waardevolle dingen? Ik heb al jaren het idee dat in mijn leven alleen mijn vrouw en mijn hond belangrijk zijn. Er zijn perioden dat ik daar ongelooflijk gelukkig mee ben, dat ik denk: what the fuck heb ik voor de rest nodig? Maar er zijn ook perioden waarin ik denk: hoe fantastisch mijn vrouw en mijn hond ook zijn, waar is de rest?"

'Nog even over 'Uitgeverij Guggenheimer'. Ik kan me niet voorstellen dat het proces echt als een verrassing kwam, er zijn eerder processen tegen je aangespannen.
"Het kwam ook niet als een verrassing, ik ben er ongeveer een half uurtje echt van onder de indruk geweest. Het is een accident de parcours. Ik heb 35 boeken geschreven, ik schrijf er de komende twintig jaar nog 35 en misschien zeg ik in 2020 tegen je: 'Weet je nog, in '99 had ik dat proces tegen dat boek."'

Maar je voelt het als een persoonlijke aanval. 
"Tom Lanoye zegt dat het karaktermoord is. Op mij. En dat is het ook. Ik word er niet depressief van. Het is maar een van de dingen die gebeuren, maar de hele toestand van alle dingen die gebeuren ligt mij op dit moment niet zo goed. Dat heeft niet alleen met mezelf te maken, het heeft nooit alleen met jezelf te maken. Die hele shitzooi van Filip en Mathilde, dan zie je geen surrealisme, het isgewoonweg irreeël. Twee nitwits die omwille van zoiets infantiels als een huwelijk niet alleen de media bepalen, maar heel het dagelijks leven."

Dat is typisch Belgisch? 
"Ik zag hier een reportage op een commerciële zender, waarin een presentator als nar verkleed naar de bruiloft van Filip en Mathilde ging. Die is opgepakt vanwege verstoring van de openbare orde, herstel: verstoring van de opgelegde positieve sfeer rond het huwelijk. Terwiji die presentator niks slechts in de zin had. Hij zei dat ook tegen de politie, maar nee, hij werd in de cel gestopt alsof hij een gevaar was. Hij heeft daarin gezeten tot het kerkelijk huwelijk voorbij was en daarna werd hij verplicht om het grondgebied van Brussel te verlaten. Dan ga ik wel op de handrem staan. Het is het jaar 2000."

Een groot deel van België is het met je eens, het huwelijk werd niet druk bezocht. 
"Dat vind ik dan weer heel grappig, de spoorwegen deelden gratis kaartjes uit voor die dag en waar wilden de mensen heen? Naar de kust. Middenin de winter. Maar goed, al waren er maar tien mensen en al was er maar één met een vreemde hoed op, dan was-ie opgepakt en in een cel gezet en van het grondgebied van Brussel verwijderd."

Is België een goed land wat betreft de vrijheid van meningsuiting? 
"Ik ben precies de persoon aan wie je dat moet vragen. Ik zal daar 'ja' op zeggen. Deze week komt Michel Nihoul vrij, die vermeende handlanger van Dutroux. Je kan erover zeggen wat je wil - en er is misschien ook wel niks tegen hem in te brengen. Maar ik denk dat in België de koning niet de man is, en prins Filip niet de man en premier Verhofstadt niet de man, maar dat er krachten achter de schermen bezig zijn. Krachten waarvan je geen idee hebt, maar die alle touw-tjes in handen hebben."

Dat is al eerder gebleken. 
"In Belgie zie je nooit iets dat gewoon de waarheid is. In België is het allemaal speculatie. Maar er zijn mensen die wel de waarheid kennen, die wel weten of Nihoul heeft samengewerkt met Dutroux of dat Nihoul alleen werkte. Er zijn mensen die moeten weten of Dutroux alleen werkte. Dutroux is ruim drie jaar geleden gearresteerd, men spreekt over een proces in 2001 of 2002. Dat is toch onvoorstelbaar? Dat men vijf jaar nodig heeft om te bekijken wat die man heeft gedaan. Dan kan je dus nu al stellen: dat komt nooit aan de oppervlakte."

Wie zijn die mensen achter de schermen? 
"Dat ze achter de schermen staan is de reden dat we hen niet kennen."

Ja ja, maar denk 's na? Wie kunnen het zijn? 
"Kijk, ik kan zelf ook gaan speculeren. Het is alsof je het kan voelen. Koningen en minister-presidenten zijn stromannen, er zit iets achter. Rijke mensen, het grootkapitaal. En ik denk een boel loge-achtige toestanden - ultrarechtse, conservatieve katholieken die je nooit ziet. Er komen nu ook verhalen los over koning Boudewijn. Je voelt dat er iets is met die man, dat er meer is dan de publieke Boudewijn."

Dat klinkt wel eng. 
"Ik vind het wel eng, ja. Je kan je afvragen of je er last van hebt. Staan er 's nachts mannen aan de deur met geweren en roepen ze: 'Raus?' Nee, nog niet. Je kan je wel afvragen of dat nog ver weg is."

Want er gebeuren dingen die oncontroleerbaar zijn, je weet niet waarom ze gebeuren. 
"Dat is het. Er is angst onder de mensen. Daarom gaan ze op het Vlaams Blok stemmen. Mensen willen duidelijkheid, geen dreiging vanuit het onbekende. En het Vlaams Blok verschaft die Hitleriaanse duidelijkheid: iedereen krijgt werk - in de wapenfabriek. Dat is de dierlijke, instinctieve overlevingsreflex van de bevolking. Ook hier in de arbeidersstad Gent, waar iedereen al eeuwen socialistisch is, heeft het Vlaams Blok ineens 20 procent. Dat komt omdat de mensen al jaren met een aan de psychose grenzende onzekerheid leven: wat gebeurt er met Dutroux, Nihoul, de dioxinecrisis, mensen worden afgeknald in hormonenzaken, ministers als Andre Cools worden afgeknald, Bende van Nijvel: nooit opgelost. Niets wordt opgelost, ja, de mensen achter de schermen komen met een oplossing: laten we eens een fantastisch prinselijk huwelijk organiseren. Pure maskerade."

Ben je bang? 
"Ik zelf niet, maar ik observeer de schrik van de mensen die het allemaal niet kunnen doorgronden."

Niet fysiek bang, maar het maakt angstig. 
"Ja, ik vind het allemaal niet leuk, het is allemaal fake. Misschien projecteer ik dat gevoel wel op mijn persoonlijk leven, ga ik een beetje paranoïde willen bewijzen dat ik wel open kan zijn. Althans in de drie of vier relaties die ik heb. Ik heb wat dat betreft ook een zeer desastreuze ervaring achter de rug. Ik heb iemand leren kennen die ik ben gaan vertrouwen, ik had veel voor die persoon over; en die blijkt dan te liegen en mijn vertrouwen te misbruiken. Dan heb ik zoiets van: waar doe ik het allemaal voor."

En nu heb je het niet over je boekhouder. 
"Nee, maar voor hem geldt hetzelfde: ik vertrouwde hem, hij misbruikte dat. Ik ben iemand die graag vertrouwen heeft, en geeft. Maar ik vind steeds meer dat ik beter niet te veel vertrouwen kan geven."

Raak je verbitterd? 
"Daar moet ik voor uitkijken. Ik besef dat ik verbitterd zou kunnen worden. Weet je, ik analyseer alles. Als mijn vertrouwen wordt beschaamd, vraag ik me af of ik reden genoeg heb om verbitterd te worden. Die heb ik,maar verbittering is een van de gevoelens die je moet vermijden. Want dan kom je op een punt dat je zegt: het kan me allemaal geen fuck meer schelen. Dan ga je je echt terugtrekken."

Dat doe je al, want je maakt een risicoanalyse, je vraagt je wel af of je iemand kan vertrouwen. 
"Ja, het gaat wel die kant op. Dat is een gevaar. Ook wat de literatuur betreft. Ik ben er zeker van dat mijn volgende boek enorm verkocht zal worden, omdat het na het vorige boek verschijnt. Om het even welk boek ik schrijf, het zal verkocht worden om de verkeerde redenen. Dan ga je zoiets krijgen: ik vul gewoon dat boek."

Het maakt niks uit wat erin staat. 
"Zo is het. Als het maar op televisie komt, als het maar een geschiedenis heeft, verkoopt het. In mijn geval is die geschiedenis: wat durft-ie nog in zijn volgende boek? Durft-ie nog mensen te schofferen? Zal het gaan over dat vorige boek?"

Hoe ga je dat oplossen? 
"Je kan het vergelijken met Dagboek van een vermoeide egoïst uit 1988. Maar als ik de herrie die ik toen had vergelijk met die van nu is dat verschil enorm."

Hoezo? 
"Veel minder. Toen dacht ik echt: ik wil een fantastisch boek schrijven. Dat heb ik niet meer."

Hoe kun je dan in godsnaam schrijven? 
"Ik wil boeken schrijven. Ik heb 35 boeken geschreven en wat je er ook van vindt, omwille van dat proces schrijft nu de halve wereld dat ik vanwege dat boek niet deug als schrijver. Dat ik nooit iets goeds heb geschreven welk dat het alleen maar kut en lulls. Dat je je dan afvraagt waar je het voor doet, dat lijkt me niet meer dan normaal."

Maakt dat het schrijven niet ontzettend moeilijk? 
"Niet echt. Als ik aan mijn schrijftafel zit, verdwijnt de wereld nog altijd. Tussen de schrijfsessies ga ik zitten denken. Je hebt nu en dan een hype, nu is dat Uitgeverij Guggenheimer: al jaren is alles puur op consumptie en hype gericht. Daarom is literatuur totaal niet leuk meer. Het schrijven wel, maar vanaf het moment dat je je manuscript naar de uitgever stuurt, is het niet leuk meer. Ook niet voor debutanten, er worden geen ouvres meer gebouwd. Er moeten etiketjes op: vlotte jongen over de jaren negentig, vlotte jongen over XTC-handel. Een boek moet vluchtig zijn, maar de schrijver wordt nu ook als een vluchtig product beschouwd. Er is een trend geweest dat schrijvers uit India of Marokko moesten komen en twee jaar in Nederland moesten wonen, er is een trend geweest dat schrijvers leuke 27-jarige meisjes moesten zijn die het goed deden op tv."

AIs ik me niet vergis, is dat exact het thema van 'Uitgeverij Guggenheimer'. 
"Ja, maar dat valt dus niemand op. De tendens in de discussie is: belangrijk dat er over vrijheid van meningsuiting wordt gepraat, maar jammer dat we erover praten naar aanleiding van zo'n dom en slecht boek. Dan staat er ook altijd dat mijn boek niet maatschappelijk relevant is. Nou, dat is het dus juist wel, want in dat boek gebeurt wat er nu met dat boek gebeurt: er is een hype rond een boek en dan verkoopt het. Een boekhandelaar uit Brugge heeft de hele voorraad van een Groningse boekhandelaar opgekocht, hoorde ik. Hoe kan dat boek dan niet maatschappelijk relevant zijn? Het brengt toch een discussie op gang? Daar word ik moe van."

Maar zo bereik je inmiddels wel je doel. 
"Ja, een van mijn redenen om te schrijven is de maatschappij te laten zien dat die niet deugt. Dan wordt de doodsteek gegeven met argumenten als: daar is-ie weer met z'n stomme bril en z'n lange haar en z n acné-kop en z'n lul en z'n kut. Terwijl ik echt wel weet waar ik mee bezig ben en wat ik met die boeken bedoel."

Dat valt mensen niet op. 
"Het is kwade wil, vandaar ook dat Tom Lanoye zei: 'Het is karaktermoord.' Als ik morgen Schuld en boete van Dostojewski schrijf, maar dan niet van Dostojewski maar van mij, dan zou men nog zeggen: niet maatschappelijk relevant en daar is-ie weer met een boekje."

En daarom wordt je volgende boek weer ouderwets autobiografisch. 
"Het is het eerste deel van een dertiendelige cyclus, en dat ga ik ook op de omslag laten afdrukken."

Dertien? 
"Voor hetzelfde geld was het negen, of 26. Ik blijf lezers en critici jennen. Eigenlijk zeg ik: 'Klootzakken, jullie hebben op z'n minst nog twaalf boeken van mij tegoed.' Dat is ook zo. Het is geen gimmick, ik ga ze alle dertien schrijven. Ik schrijf boeken en iedereen kan de pot op. Behalve mijn uitgever; want die moet wel even meewerken. Kijk, alleen al het feit dat ik heel veel boeken schrijf is maatschappelijk relevant standpunt als schrijver."

Want? 
"Want ik ben een schrijver; dus ik schrijf. En niet: ik ben een schrijver, en dus houd ik rekening met de markt, dus kijk ik wel uit mezelf geen concurrentie aan te doen. Plus, ik laat zien: schrijven is een vak. Ik schrijf; ik publiceer; ik houd het vuur van de literatnur warm."

Waarom niet eindelijk eens uit Gent verhuizen? Het is toch afschuwelijk om in een land te wonen waar je boeken niet mogen worden verkocht? 
"Nou, in Nederland mag het ook niet worden verkocht, omdat de tegenpartij geen toestemming geeft voor een kort geding, en zolang dat er niet is, wordt het boek niet aan de boekhandel geleverd."

Dat is wel heel erg 'Catch 22'. 
"Als je merkt dat je ronddraait in cirkels, moet je eruit stappen. Ik heb dat gedaan, mijn uitgever niet. Ik heb veel steun aan Prometheus, terwijl die mensen ook niet hebben gevraagd om dit gedoe. Ze geven me de gelegenheid een nienw boek te schrijven en hebben alle juridische shit op hun schouders genomen. Ik ben eruit gestapt en ik zeg: laat gebeuren met dat boek wat ermee moet gebeuren."

Maar dat verhuizen? 
"Laten we zeggen: Toscane. Mijn vriendin is ongelooflijk dol op Toscane, en ik zou daar mijn boeken kunnen schrijven zoals Hermans in Parijs, Reve in Frankrijk. Als ik naar Toscane ga, word ik een vreemdeling. Van de week sprak ik iemand die een huis heeft gekocht in Hongarije. Dat is nu ongelooflijk in de mode. Weliswaar is er geen licht en geen stromend water; maar fantastisch dat het er is, en de Hongaren zijn zo'n vriendelijk volk. Als die jongen 's avonds in zijn Hongaarse hunisje zit, krimpt-ie van de eenzaamheid. Je stapt niet zomaar bij je Hongaarse buurman binnen. In Frankrijk, Londen en New York kan ik mijn plan trekken, maar ga naar Toscane en je zit met die taal. Eer je bij de buurman kan binnenstappen en een gesprek voeren, ben je tien jaar verder. En dan moet je besluiten dat die buurman ook niet deugt en heb je weer dezelfde shit als hier"

Je weet dat je gevangen zit. 
"Iedereen die een beetje rechtlijnig, met open vizier en eerlijk door het leven wil, glijdt onderweg uit over de ene Catch 22 na de andere."

Zien we Guggenheimer nog ooit terug? 
"Ik zie niet hoe ik op dit moment een Guggenheimer zou kunnen schrijven zoals een Guggenheimer geschreven moet worden."

Je kan niet schrijven wat je schrijven wilt. 
"Nee. Neem nou mijn columns in De Standaard Magazine. Soms gaan die over liefde. Zelfs die worden beoordeeld als pornografie. Ik krijg iemand aan de telefoon en die zegt: 'Ik denk dat je moet uitkijken, want binnenkort word je bij De Standaard aan de deur gezet.' Je weet niet wat er gaat gebeuren. Nu met die juridische zaak is het nog erger geworden. Er zou niet in mijn stukken worden geschrapt, maar het eerste stuk na die zaak, daar is meteen een hele paragraaf uit geschrapt. Ik had geschreven dat Jezus geen witte lendendoek droeg maar een rode, en dat moest eruit. Vóór die zaak zou men dat niet hebben gedaan, maar nu ben ik vogelvrij, ze kunnen schrappen wat ze willen. Want ik ben op mijn bek gegaan en ik mag blij zijn dat ik nog iets mag schrijven. Dat bedoel ik met monddood maken en met broodroof. Iedereen heeft nu alle troeven in handen om met mij, literair gezien, aan te vangen wat men wil. Vertrouwen in de literatuur hoef ik niet meer te hebben. Ik ben overgeleverd aan alles en iedereen. Want ik heb jarenlang iedereen beledigd en nu denken zij dat het hun beurt is."