De dronken muze

De Fraaie Letteren hebben zelden in droogte kunnen gedijen. Het grootste drankorgel van de twintigste eeuw was Charles Bukowski. De Amerikaanse dichter en verhalenschrijver mag in de komende dagen postuum een ronde van Vlaanderen rijden. Getrokken door de Vlaamse schrijver Herman Brusselmans, die vroeger ook niet onaardig kon fietsen. Werktitel: Dood Verveling Vrouwen.


IN de literatuurgeschiedenis van de twintigste eeuw heeft de consumptie van sterke dranken waarschijnlijk het inktgebruik vele malen overtroffen. Ergens moet een Book of Records wel een lijstje bevatten van auteurs in volgorde van hun alcoholdebiet. Hierop zullen lui als Dylan Thomas, Malcolm Lowry, Kinky Friedman, Jean Genet en Antoine Blondin ongetwijfeld in het peloton hangen.

Charles Bukowski overleed zes jaar geleden aan wat wellicht de machtigste levercirrose was in de medische annalen.

Vele jaren was Charles Bukowski in onze gewesten een cultauteur voor een kleine kring van gebruikers. Als ,,dirty old man'' fungeerde hij als opvolger van Henry Miller, die eveneens vierletterwoorden over zijn proza uitgoot als ketchup. Beiden waren trouwens van Duitse afkomst en allebei waren ze bij de Amerikaanse PTT gedebuteerd.

Bukowski wankelde een bredere Europese lezersmarkt binnen na in 1978 hardhandig uit een studio van de Franse televisie te zijn verwijderd. Het gebeurde tijdens een rechtstreekse uitzending van Bernard Pivots boekenprogramma Apostrophes, waarbij haast niemand in de studio Engels begreep, laat staan de dronkenmanspraat van een Bukowski. Nog voor het programma op antenne ging had de auteur al een flinke scheut binnen van de fles whisky waarmee hij zwaaiend was komen aanzetten.

Toen Bukowski vervolgens in de billen begon te knijpen van een Franse schrijfster die naast hem had plaatsgenomen en hardop complimentjes begon uit te delen in de trant van ,,My god, woman, you are ugly!'', begon de tolk die voor simultaanvertaling moest zorgen in opperste verwarring te stotteren.

Aanvankelijk probeerde Cavanna, de satiricus van Charlie Hebdo, die eveneens die avond te gast was Pivot (en al even Engelsonkundig), de opzichtige toenaderingen van Bukowski te verklaren als zijnde een ,,hommage'' aan de Française. Toen de Amerikaan echter ook Cavanna met zijn gewauwel in de rede viel, werd het zelfs de Franse anarchist te bar en begon deze te schreeuwen ,,Ta gueule Bukowski! Ta gueule!''. Uiteindelijk werd de Amerikaan door de security van A2 afgevoerd. Maar het pokdalige, doorploegde dronkenmansgezicht van de schrijver is de kijker bijgebleven en veroorzaakte 's anderdaags zelfs een stormloop op de boekhandel.

CHARLES Bukowski was vier toen zijn ouders in 1924 uit het Duitse Andernach naar Los Angeles verhuisden. Charles noemde zijn vader ,,een wreedaardige en schijnheilige rotvent die uit zijn mond stonk''. Er ging naar zijn zeggen geen dag voorbij of hij werd door hem afgeranseld met de lederen riem waarop hij zijn scheermes prepareerde.

Charles greep reeds als kind naar de fles om zijn leven wat draaglijker te maken. De jonge Bukowski voelde zich uitgestoten. Hij werd bovendien, zoals hij ooit in een interview met Rolling Stone vertelde, op de speelplaats uitgescholden voor ,,puistenkop".

De jeugdige Bukowski droomde ervan romancier te worden maar zijn eerste schrijfsels werden prompt geretourneerd door nuffige redacteurs van bladen die uit veiligheidsoverwegingen zelfs niet duldden dat een tekenaar op de cover van hun kerstnummer brandend kaarsjes afbeeldde. Wat een gevaar zouden ze dan niet lopen met het van alcohol doordrenkte proza van een debutant op te nemen?

Bukowski borg zijn schrijfplannen dan maar op en besloot zich voortaan geheel aan het drinken te wijden. Tegelijk ondernam hij een zwerftocht door de Verenigde Staten. Hij oefende onderweg een dozijn bezigheden uit om de drankrekening te kunnen betalen. Achtereenvolgens was hij pompist, liftjongen, vrachtrijder, buitenwipper in een Texaanse bordeel en een tijdlang stond hij aan de oven in een fabriek waar hondenkoekjes werden gefabriceerd. Volgens Bukowski betekende zulks telkens ,,beloerd te worden door opzichters met harde blikken en smalle voorhoofden''. Het soort mensen van wie hij niet hield.

In 1955 werd Bukowski met een bloedende maagzweer opgenomen in een ziekenhuis. Bukowski beschouwde het voorval achteraf als een aanwijzing van de hemel dat hij de pen weer moest opnemen. In plaats van kortverhalen begon hij nu gedichten te schrijven.

Zijn eerste bundel telde dertig bladzijden en verscheen op 200 exemplaren. Later zullen nog 31 bundels volgen. Op zoek naar hoe te schrijven deed Bukowski een beetje zoals de selfmade intellectueel uit Sartre's Walging. Hij ging naar de bibliotheek en begon daar systematisch alle planken af te schuimen. Daarbij viel het hem op dat de meeste Amerikaanse dichters nogal melig uitpakten. ,,Waarom kon je in poëzie niet schrijven dat je iemand op zijn bakkes wou timmeren?'', aldus de aspirant-schrijver. Bukowski hield niet slechts van proza dat zoals Van Deijssel het definieerde ,,als een man op je toekomt'', maar bovendien ook van poëzie ,,die de lezer op zijn facie vermag te timmeren''.

Hij kreeg een baantje bij de Amerikaanse Posterijnen, eerst als hulpbesteller, later als sorteerder. Zijn verzen en verhaaltjes verschenen in economisch wankele Undergroundbladjes en in 1968, als hij tegen de vijftig begint te lopen, krijgt hij een column in een nieuw progressief weekblad Open City onder de titel Notes of a Dirty Old Man. Op slag werd hij beroemd en ook een beetje berucht in tenminste drie café's van Los Angeles.

Hij geeft zijn baantje bij de Post op en schrijft vijftien jaar beambtenellende van zich af in de roman Post Office. De columns verschijnen in boekvorm en worden gevolgd door een bundel kortverhalen onder de sprekende, weze het dan voor de boekhandel wat lange titel: Erections, ejaculations, exhibitions and general tales of ordinary madness.

AMERIKA kreeg belangstelling voor deze hoogst eigenaardige variant op de schrijver/zuipschuit. De beste Amerikaanse schrijvers zoals Hemingway en Scott Fitzgerald gingen pas aan het einde van hun carrière aan de drank. ,,Buk'', zoals Bukowski's literair koosnaampje luidde, had de zaak omgekeerd. Hij was eerst gaan drinken en daarna gaan schrijven.

Uiteindelijk ook nog met succes. Linda, zijn tweede vrouw, hield hem overeind met vitamines en Buk leefde de laatste jaren van zijn leven in een huis met zwembad, schreef als een van de eersten op een pc en liet zich in een zwarte BMW rondrijden.

Wat wil je als Amerikaanse lezer nog meer? Sinds Hemingway, Scott Fitzgerald, Kerouac, Thomas e.a. leeft in de States de taaie, romantische gedachte dat een groot schrijver zijn meesterwerken hoort weg te slepen van de uiterste rand van de zelfvernietiging. Doodgaan van het vele drinken is o.k. op voorwaarde dat je het eerst ook nog ,,gemaakt'' hebt. En dat heeft Charles Bukowski voor elkaar gekregen. Het eindoordeel van de Amerikaanse kritiek luidt: ,,Some of his work is little more than bar-room braggadocio, but there is also veritas in his vino''.

,,Dood Verveling Vrouwen. Bukowski vs Brusselmans'' gaat op 22 september in première in CC De Zwerver (Leffinge), reserveren op 059-70.08.22. Daarna Ronse (23/9), Tessenderlo (29/9) en Tielt (30/9). Tournee tot 7 november. Inlichtingen 09-282.97.62.

Een verzameling links naar Bukowski vind je op http://dir.lycos.com/Arts/Literature/Authors/B/Bukowski%2C_Charles/