Welkom

In Berlijn is er een plein, net voor de vermaarde Humboldt-Universität. Op het eerste gezicht lijkt dit lege plein alleen te bestaan bij gratie van de historische gebouwen die eromheen staan. Zelfs wie er een paar keer dwars over loopt, zal niet merken dat er in het midden een kleine, transparante glasplaat is. Onder dat glas, onder het plein, bevindt zich een bescheiden kunstwerk dat een ruimte voorstelt met wat rekken en daarop boeken. Geen opschrift, geen verwijzing, het kunstwerk lijkt niet eens toeristisch interessant. Toch is het een indrukwekkend beeld: een bibliotheek onder de grond die zich aan de blik van de passanten onttrekt. Het is een Mahnmal , een Gedenkstätte , een herinnering aan de gruwel die zich in mei 1933 op dit plein voltrok. De toenmalige minister voor Volksvoorlichting en Propaganda, Joseph Goebbels, de eerste propagandaminister ter wereld, had de opdracht gegeven om er alle ,,anti-Duitse'' boeken te verbranden. Het bevel werd, ondanks protest, door nazi's en studenten met overgave uitgevoerd. Of er in die fictieve bibliotheek alleen boeken staan die destijds werden verbrand of boeken die voor een mogelijke herhaling van de geschiedenis moeten gevrijwaard worden, mag de toeschouwer zelf invullen. In andere tijden, in andere omstandigheden had Uitgeverij Guggenheimer van Herman Brusselmans als ,,ontaarde kunst'' een zelfde lot ondergaan. Het boek is niet verbrand, alleen maar verboden. Het resultaat is hetzelfde. Dag- en weekbladen stortten zich met overgave op dit proces, vrienden en sympathisanten organiseerden een petitie, maar bij mijn weten besteedden literaire tijdschriften nauwelijks aandacht aan dit proces of de mogelijke gevolgen ervan. En dat terwijl juist in die tijdschriften de grenzen van het kunstzinnige afgetast en verlegd kunnen worden. Het Nieuw Wereldtijdschrift heeft, als zowat enige literaire tijdschrift, begrepen dat er hier meer op het spel stond dan een schrijver die een roman schreef met enkele beledigende passages. In tegenstelling tot de aanpak van kranten, weekbladen en televisie, staat in de NWT-aflevering over ,,De zaak Brusselmans en het censuurdebat'' niet Brusselmans centraal, wel de zaak en het debat. In afwachting van een uitspraak ten gronde en als tegengewicht voor het ,,niet altijd verheven trammelant over de zaak-Brusselmans'' wil het NWT de zaak in een breder perspectief plaatsen. ,,Wat schuilde er aan verzwegens, verdrongens, verbetens achter de collectieve verontwaardiging die ontstond toen Herman Brusselmans' boek Uitgeverij Guggenheimer verboden werd? Mogen kunstenaars doen en zeggen wat ze willen? Zijn er grenzen aan de vrije meningsuiting? Als we tegen censuur zijn, moeten we dan niet ook tegen absolute vrijheid zijn? En de schrijver, de kunstenaar, zit hij/zij niet heimelijk te wachten op censuur - op belangrijkheid, op relevantie?'' Het is slechts een greep uit het grote aantal vragen dat in dit nummer gesteld en ook beantwoord wordt. In zijn inleiding op het thema benadrukt Frank Albers dat de betekenis van de zaak Guggenheimer groter is dan de betekenis van dit ene boek of van deze ene auteur. Hij herinnert eraan dat het niet het enige incident is waarbij twee fundamentele beginselen van de democratische rechtsstaat met elkaar in aanvaring komen: het recht op vrije meningsuiting en het recht op bescherming van de privé-persoon. Tussen die twee polen situeert zich het hele NWT-debat. Een eerste specialist die aan het woord komt, is Dirk Voorhoof, hoogleraar mediarecht aan de Gentse Universiteit. Hij gaat in op de juridische kant van de zaak en heeft zo zijn vragen bij de gang van zaken, de bevoegdheid van de kortgedingrechter en het uiteindelijke verspreidingsverbod. Volgens hem betekent dit vonnis misschien wel de doodsteek voor het scheldproza of de parodie als literair genre. Los daarvan is hij van mening dat je in onze hedendaags maatschappij moet kunnen verdragen dat er wat meer verbale agressie is. Ook in een roman. Volgens Bart Meuleman bestaat er tussen censuur en het resultaat ervan een dubbelzinnige relatie: censuur is een poging om een kunstwerk uit de samenleving te bannen, maar juist die ingreep heeft er altijd weer voor gezorgd dat het gecensureerde kunstwerk een oneigenlijk maatschappelijk belang kreeg. Volgens Meuleman verliest censuur altijd de strijd en bevestigt het alleen het tegendraadse karakter van de kunst. Censuur maakt kun...


Gerelateerde boeken:

Schrijver Herman Brusselmans stond dinsdag opnieuw voor de correctionele rechtbank in Gent. Drie personen met een Joodse achtergrond dagvaarden hem rechtstreeks omwille van zijn column van 6 augustus ...

Herman Brusselmans gaat iedere week op zoek naar het verhaal achter een opvallende kop in de krant of op een nieuwssite. Vandaag: ?Heftige stormen bij ons in het najaar? uit De Morgen. ?Die zullen ons ...

De rebelse schrijver lijkt definitief getemd. Herman Brusselmans (67) toont zich een betrokken papa en poseert voor het eerst samen met zijn zoontje, Roman (2). Dat in aanloop naar de nieuwe Bumba-sho ...

Herman Brusselmans gaat iedere week op zoek naar het verhaal achter een opvallende kop in de krant of op een nieuwssite. Vandaag: ?Kennedytunnel dreigt vast te lopen door sluiting ?konijnenpijp?? in H ...

De European Jewish Association (EJA) spant een rechtszaak aan tegen auteur Herman Brusselmans vanwege zijn laatste column in Humo omdat die zou ?aanzetten tot moord?. Het CIDI steunt de rechtszaak en ...

Boven de bank van Herman Brusselmans hangt een slinger met ?HELLO BABY?. Links het getal ?6?, rechts het getal ?3?. Lena, de vriendin van de schrijver, die liever niet met haar achternaam in de krant ...

"Nee, voor mij geen taart, ik heb suikerziekte", zei Brusselmans tijdens de uitzending van maandagavond. Volgens Het Laatste Nieuws gaat het enkel maar om een grap. "Ik had gewoon echt geen zin in die ...

Al kennen we hem vaak van zijn kolderieke bijdragen in tv-programma?s, Herman Brusselmans is toch voor alles een schrijver met een schrijfdrift die velen versteld doet staan. Zijn oeuvre omvat ruim ...