Welkom

ESSAY. Over cynisme in de kunst

Het is lang bon ton geweest om de duistere kant van de realiteit schouderophalend af te doen als de aard van het beestje. Volgens Ger Groot keert het tij stilaan: wij zijn het cynisme gewend geraakt, zodat het zichzelf onderuithaalt. In een ontnuchterend essay ontmaskert hij de drijfveren en strategieën van de cynicus. Begin april getuigde een Nederlandse soldaat voor het Joegoslavië Tribunaal in Den Haag over wat hij gehoord had van een man in een Servische hondenbrigade. Die had een van zijn kameraden een oude man en een meisje zien opjagen, de oude man doden, het meisje verkrachten en daarna opensnijden ,,van tussen de benen tot aan de keel''. Ik kon dat beeld in de daaropvolgende weken niet van mij afzetten, en kan dat nog altijd niet. De onpasselijkheid die mij overviel had ik een paar jaar eerder al gevoeld bij het lezen van een krantenbericht over datzelfde Joegoslavië. Een Servische arts zou bij zwangere moslimvrouwen de vrucht hebben weggehaald en vervangen door het embryo van een hond. Dat bericht bleek later op fantasie of oorlogspropaganda te berusten en ik hoop met heel mijn ziel dat dat ook met het opengesneden meisje het geval is. Maar ik durf er niet in te geloven en het beeld blijft me bij, want het is maar al te waarschijnlijk. Wij maken ons geen illusies meer over Joegoslavië en ook niet over de mensheid in het algemeen. Alles is mogelijk in een oorlog. En als dat in een oorlog zo is, dan is het overal zo en gaan we het ook overal verwachten. Plotseling toont de werkelijkheid zich als een gruwelkabinet en wordt verschrikking de laatste waarheid van de rimpelloze alledag. Op de bevestiging daarvan hoefde ik in die tijd niet lang te wachten. Kort na het hondengerucht begonnen er in België meisjes te verdwijnen. Toen hun lot later duidelijk werd, was het opnieuw gruwelijk genoeg om mij uit de slaap te houden. Zo leef ik met een paar dode meisjes in mijn gedachten, en met de vraag hoe tegen die herinnering nog op te leven valt. Dit verhaal kan ook op een vrolijker manier worden verteld, met een andere filosofie, ,,die gebaseerd is op drie hoofdpunten. Ten eerste: alle leed komt voort uit triestige dingen. Ten tweede: de dood is niet per se een eindpunt... Ten derde: veel taalproblemen hebben als oorzaak spraakverwarring. Ergo: probeer gelukkig te zijn, blijf in leven, en articuleer duidelijk. Op die manier wordt het bestaan... een fluitje van een cent.'' Dat zijn woorden uit een Humo -column van Herman Brusselmans, ook van begin april. ,,Creperende kindjes zien, die lijden en lijden en lijden en door niemand gered worden. Stapelkrankzinnig word ik van die beelden achter m'n voorhoofd,'' aldus Brusselmans. Maar ,,daar is het eerste lentezonnetje... Alles zal in orde komen, let op mijn woorden. De dood is slechts een glimlach verwijderd. Laten we met z'n allen glimlachen, en eindelijk verenigd zijn.'' Wat je er ook van kunt zeggen: de filosofie van Brusselmans geeft in ieder geval antwoord op een probleem waartegenover ik vooralsnog met mijn mond vol tanden sta. Brusselmans heeft ongetwijfeld gelijk wanneer hij zich door het lentezonnetje en de opfleurende meisjes van zijn muizenissen laat bevrijden. Maar tegelijk krijgt het verhaal daardoor iets ongrijpbaars, alsof het niet helemaal gemeend is, want zo snel laten de dingen zich niet oplossen. Gelooft Brusselmans werkelijk in de triestigheid der dingen of in de hoop dat we ,,eindelijk verenigd'' zullen zijn? Misschien. Maar als dat zo is, dan houdt hij dat in zijn ironische bewoordingen angstvallig verborgen. Daarmee toont hij een gebrek aan durf. Zijn stukje speelt overal overheen en blijft op zijn best een soort goudlaagje dat tegen de kracht van de elementen niet bestand is. Voor wie bij die opfleurende meisjes moet denken aan de meisjes die nooit meer zullen opfleuren, is die lentezon geen ironische balsem maar een honds bedrog dat om ontmaskering vraagt. Dan is het gemoed niet gerust voordat iedereen de waarheid over het zonnetje is ingewreven: dat het meestal niet schijnt en dat het in werkelijkheid niet koesterend maar verzengend is. Dan slaat, met andere woorden, Brusselmans' oppervlakte-ironie om in een cynisme dat altijd onder de oppervlakte zoekt. Het kijkt niet naar de zon op het grasveld maar naar de insecten die daaronder krioelen, zoals in het openingsshot van David Lynch' Blue Velvet. Het cynisme zegt...

Herman Brusselmans lijkt een nieuwe man sinds de geboorte van zijn zoon Roman. De schrijver stopte met roken (of toch voor even), zette de schaar in zijn lange haren en heeft nu ook een nieuwe bril. D ...

Herman Brusselmans gaat iedere week op zoek naar het verhaal achter een opvallende kop in de krant of op een nieuwssite. Deze week: ?Wat kun je doen als je tieners beginnen te experimenteren?? ...

Optiek Porteman uit Ieper kreeg met Herman Brusselmans een opmerkelijke klant over de vloer. De schrijver kocht meteen niet één, maar twee brillen. ?Wie weet verschijnen we in zijn volgend boek?, lach ...

Herman Brusselmans gaat iedere week op zoek naar het verhaal achter een opvallende kop in de krant of op een nieuwssite. Deze week: ?Tweede zeearend geboren in natuurgebied De Blankaart.? ?Je kunt pad ...

Herman kwam naar Ieper samen met zijn vriendin ... binnen 15 jaar opnieuw nog eens naar hier?, grapt Jeroen Porteman. Brusselmans is niet de eerste beroemdheid die bij de opticien aanklopt ...

Herman Brusselmans moet een zware klap verwerken. De schrijver geeft zelf toe dat hij wel eens in tranen zou kunnen uitbarsten? Herman Brusselmans is sinds hij voor het eerst vader is geworden ...

Bij Sofacq Gallery in Merelbeke opent woensdagavond de expo 'Treize de Flandres'. 13 vrouwelijke kunstenaars gaan in dialoog met de indrukwekkende vaste collectie hedendaagse kunst van Peter Rodrigues ...

Met Herman Brusselmans, die voor de gelegenheid nog eens aanschoof. En dat zullen we ook meteen geweten hebben, want een blad voor de mond neemt de analist nog steeds niet. Herman Brusselmans ...