Welkom

ESSAY. Over cynisme in de kunst

Het is lang bon ton geweest om de duistere kant van de realiteit schouderophalend af te doen als de aard van het beestje. Volgens Ger Groot keert het tij stilaan: wij zijn het cynisme gewend geraakt, zodat het zichzelf onderuithaalt. In een ontnuchterend essay ontmaskert hij de drijfveren en strategieën van de cynicus. Begin april getuigde een Nederlandse soldaat voor het Joegoslavië Tribunaal in Den Haag over wat hij gehoord had van een man in een Servische hondenbrigade. Die had een van zijn kameraden een oude man en een meisje zien opjagen, de oude man doden, het meisje verkrachten en daarna opensnijden ,,van tussen de benen tot aan de keel''. Ik kon dat beeld in de daaropvolgende weken niet van mij afzetten, en kan dat nog altijd niet. De onpasselijkheid die mij overviel had ik een paar jaar eerder al gevoeld bij het lezen van een krantenbericht over datzelfde Joegoslavië. Een Servische arts zou bij zwangere moslimvrouwen de vrucht hebben weggehaald en vervangen door het embryo van een hond. Dat bericht bleek later op fantasie of oorlogspropaganda te berusten en ik hoop met heel mijn ziel dat dat ook met het opengesneden meisje het geval is. Maar ik durf er niet in te geloven en het beeld blijft me bij, want het is maar al te waarschijnlijk. Wij maken ons geen illusies meer over Joegoslavië en ook niet over de mensheid in het algemeen. Alles is mogelijk in een oorlog. En als dat in een oorlog zo is, dan is het overal zo en gaan we het ook overal verwachten. Plotseling toont de werkelijkheid zich als een gruwelkabinet en wordt verschrikking de laatste waarheid van de rimpelloze alledag. Op de bevestiging daarvan hoefde ik in die tijd niet lang te wachten. Kort na het hondengerucht begonnen er in België meisjes te verdwijnen. Toen hun lot later duidelijk werd, was het opnieuw gruwelijk genoeg om mij uit de slaap te houden. Zo leef ik met een paar dode meisjes in mijn gedachten, en met de vraag hoe tegen die herinnering nog op te leven valt. Dit verhaal kan ook op een vrolijker manier worden verteld, met een andere filosofie, ,,die gebaseerd is op drie hoofdpunten. Ten eerste: alle leed komt voort uit triestige dingen. Ten tweede: de dood is niet per se een eindpunt... Ten derde: veel taalproblemen hebben als oorzaak spraakverwarring. Ergo: probeer gelukkig te zijn, blijf in leven, en articuleer duidelijk. Op die manier wordt het bestaan... een fluitje van een cent.'' Dat zijn woorden uit een Humo -column van Herman Brusselmans, ook van begin april. ,,Creperende kindjes zien, die lijden en lijden en lijden en door niemand gered worden. Stapelkrankzinnig word ik van die beelden achter m'n voorhoofd,'' aldus Brusselmans. Maar ,,daar is het eerste lentezonnetje... Alles zal in orde komen, let op mijn woorden. De dood is slechts een glimlach verwijderd. Laten we met z'n allen glimlachen, en eindelijk verenigd zijn.'' Wat je er ook van kunt zeggen: de filosofie van Brusselmans geeft in ieder geval antwoord op een probleem waartegenover ik vooralsnog met mijn mond vol tanden sta. Brusselmans heeft ongetwijfeld gelijk wanneer hij zich door het lentezonnetje en de opfleurende meisjes van zijn muizenissen laat bevrijden. Maar tegelijk krijgt het verhaal daardoor iets ongrijpbaars, alsof het niet helemaal gemeend is, want zo snel laten de dingen zich niet oplossen. Gelooft Brusselmans werkelijk in de triestigheid der dingen of in de hoop dat we ,,eindelijk verenigd'' zullen zijn? Misschien. Maar als dat zo is, dan houdt hij dat in zijn ironische bewoordingen angstvallig verborgen. Daarmee toont hij een gebrek aan durf. Zijn stukje speelt overal overheen en blijft op zijn best een soort goudlaagje dat tegen de kracht van de elementen niet bestand is. Voor wie bij die opfleurende meisjes moet denken aan de meisjes die nooit meer zullen opfleuren, is die lentezon geen ironische balsem maar een honds bedrog dat om ontmaskering vraagt. Dan is het gemoed niet gerust voordat iedereen de waarheid over het zonnetje is ingewreven: dat het meestal niet schijnt en dat het in werkelijkheid niet koesterend maar verzengend is. Dan slaat, met andere woorden, Brusselmans' oppervlakte-ironie om in een cynisme dat altijd onder de oppervlakte zoekt. Het kijkt niet naar de zon op het grasveld maar naar de insecten die daaronder krioelen, zoals in het openingsshot van David Lynch' Blue Velvet. Het cynisme zegt...

Herman Brusselmans en Manu Van Acker zijn de twee juryleden vanavond in een nieuwe aflevering van De Slimste Mens ter Wereld.

In de jury zetelen Manu Van Acker en Herman Brusselmans. Die laatste vertelt aan Jens, de presentator van een ander populair programma ?The Masked Singer?, dat hij een deelname weigerde toen hij ...

Herman Brusselmans Zijn nieuwe roman speelt zich af in een café, waar zijn personages steeds terugkeren na een nieuw non-avontuur te hebben beleefd. Ook al gaat het nergens over, geestig is het ...

Herman Brusselmans gaat iedere week op zoek naar het verhaal achter een opvallende kop in de krant of op een nieuwssite. Vandaag: ?Ben jij voorstander van België en Nederland als één land?? op HLN.be.

Herman Brusselmans gaat iedere week op zoek naar het verhaal achter een opvallende kop in de krant of op een nieuwssite. Vandaag: ?Studeren heb ik niet gedaan. Ik vertrouw op mijn parate kennis? uit H ...

Billie Leyers (31) is vanavond de nieuwkomer in ?De Slimste Mens ter Wereld?. Ze neemt het op tegen Gover Meit en Kaat Van Stralen. Zuslief Ella Leyers, die zelf trouwens achttien (!) deelnames op ...

Herman Brusselmans (64) en zijn Amsterdamse vriendin Lena (30) verwachten hun eerste kindje samen. Dat bevestigt de Vlaamse schrijver aan Het Nieuwsblad. ,,We waren niet ?aan het proberen?, zoals men ...

Al kennen we hem vaak van zijn kolderieke bijdragen in tv-programma?s, Herman Brusselmans is toch voor alles een schrijver met een schrijfdrift die velen versteld doet staan. Zijn oeuvre omvat ruim ...