teksten

(met dank aan Bram Visser)

'Leven & dood in de letteren' vormt het thema van de Boekenweek en daarmee is de dood niet uit de media weg te slaan. In gesprek met een andere Herman Brusselmans dan de lezer van VARA TV Magazine gewend is: 'Ach, het is allemaal maar stilistiek'.

'Op 6 juli 1992 lig ik in bed, bezopen zoals altijd in die tijd. Enfin, ik word wakker en kijk naar buiten. Een stralende dag, geen zuchtje wind, blablabla. Ik draai me om en ga weer slapen. Who cares? Ik woonde toen in een vrijgezellenflat met kleine raampjes met luikjes. Opeens schrik ik wakker van het geklapper van die luikjes, echt harde slagen zo. Ik kijk op de klok, half twaalf en denk: veel te vroeg. De raampjes (eigenlijk: luikjes, BV) blijven klapperen, dus ik ga mijn bed uit en loop naar het raam. Ik kan echter geen enkele fysieke of fysische verklaring voor het klapperen vinden.'

'Ik poets mijn tanden, ga naar een afspraak en kom 's avonds weer thuis. Gaat de telefoon: mijn moeder is vanmorgen om half twaalf gestorven. Shit. Die luikjes zijn zonder enige verklaring gaan klapperen nét op het moment dat mijn moeder sterft. Dan heb je toch zoiets van: die is afscheid komen nemen.'

'Bij alles wat je zegt over de dood, kom je op een punt dat je zegt: nou, tot hier kan ik vrij rationeel dit of dat zeggen, maar de volgende stap is onduidelijk. Dat is wat ik tegen heb op religie. Dat is zo'n man ' meestal zijn dat ook weer mannen hè, de paus, de pastoor en de dominee ' dat zo'n man dan wel even gaat zeggen tegen de menselijke horden hoe dat het zit met de dood. Ik begrijp wel dat religie voor troost zorgt; als mensen horen dat er na de dood nog iets is, dan zijn ze opgelucht. Vandaar ook die zelfmoordenaars van de islam. Die denken: morgen zitten we toch in de hemel fantastisch te zijn.'

'Natuurlijk is het ook heel eenvoudig om, laten we zeggen, voor 99% daar niet in te geloven en dat ene procent achter de hand te houden. Dat doe ik eigenlijk ook. Wat is daar op tegen? Het is toch allemaal maar pure speculatie. En die 1% vul ik vervolgens wel zelf in. Vroeger bad ik op een vrij naïeve manier tegen een soort god: God, zorg ervoor dat ik morgen mijn examen haal, God zorg ervoor dat dat meisje straks mijn huis passeert, want dan kan ik haar aanspreken, enzovoorts.'

'Dat godsbeeld is na mijn moeders dood vervangen door mijn moeder. Dus mijn moeder is niet dood voor mij, mijn moeder is God geworden. Het is ook veel gemakkelijker om iemand die je zeer nauw aan het hart ligt, tot God te benoemen. Je hebt daar een effectief juist beeld van. Veel mensen stellen zich bij God een oude man met een baard voor. Een vrij dwaas beeld, als je niet van de ratten besnuffeld bent, absoluut. Maar dat beeld van mijn moeder is níet dwaas. Zij is mijn God, zij is ergens, zij luistert naar mij.'

'Mijn moeder is nu tien jaar dood. Het is nog altijd een behoorlijke klap voor me. Vanaf haar dood is ze ook nadrukkelijk aanwezig in mijn werk. Mijn moeder komt er gewoon in, omdat ik veel verdriet heb over haar dood. Ze was ook nog heel jong toen ze stierf, 61, veel te jong, maar goed''

'Ik heb tot haar dood naar mijn moeder gebeld, zo van: shit, ik heb dit of ik heb dat. En die zekerheid valt dan opeens weg. En de manier waarop je daarop reageert, zegt veel over je karakter hè. Je hangt je op of je gaat, nog erger, aan de drank of je wordt baldadig of depressief. Maar ik heb meteen mijn moeder tot God benoemt.'

'Ik heb twee ongelooflijke huilbuien gehad. Dat was de avond van de dood en de avond van de begrafenis. Sindsdien heb ik nooit meer gehuild, want mijn moeder die is niet weg. Ze is een soort van helende aanwezigheid. Zonder dat ik denk van: ik weet dat ze in een put ligt, dat daar een geraamte ligt. Ik ben ook nog nooit naar haar graf geweest. Ik weet dat er een foto op staat. Maar ze ligt daar tussen allemaal mensen die ze niet kent. Mensen die ze misschien ook helemaal niet leuk gevonden zou hebben. Als ik ga, zie ik misschien een foto op het graf naast mijn moeder en denk ik: die ziet eruit als een enorme eikel, daar moet mijn moeder nu haar hele leven naast liggen.'

'Mijn vrouw gaat wel regelmatig bloemen op het graf zetten. Zij wil ook dat ik een keer meega. Ik heb regelmatig zoiets van: laat i...