recensies

Op 1 april rondt Herman Brusselmans zijn "Bloemen op mijn graf 'tournee af met de publicatie van het gelijknamige boek. Als we goed tellen, zijn 26ste titel, maar wat doet het ertoe: Jeroen Vullings stelt toch voor om weer vanaf één te tellen.

Het was een televisie-interview dat ik niet had willen missen. Theo van Gogh, sinds jaar en dag Nederlands enfant terrible, had er duidelijk zin in. Herman Brusselmans (Hamme, 1957) was immers zijn gast en die zou wel eens wat politiek-incorrecte grollen debiteren, liefst over het zwakke geslacht, andere rassen, treurbuissterretjes en voorname machthebbers. Van Goghs verbijstering werd tijdens het gesprek steeds zichtbaarder: Brusselmans was bloedserieus; geen grapje kon eraf. Gedreven sprak hij over zijn schrijverschap, angsten en onzekerheden, het verlangen naar liefde, en vooral uitte hij zijn - oprecht overkomende - deernis voor vrouwen die periodiek toch zo'n last hebben van "de maandstonden".

Kort daarna was hij te gast bij het Haagse muziek- en spoken word-festival Crossing Border, alwaar hij naast allerlei elektronisch versterkte fuck-roepers uit verre landen zou optreden. Van de televisieregistratie staat mij vooral één beeld bij: Brusselmans geïnterviewd op een winderige straathoek. Hij bleek totaal nict geïnteresseerd in de andere gasten, zelfs niet in een kennismaking met de door hem bewonderde Amerikaanse zanger en schrijver Henry Rollins. Slechts één ding was belangrijk: de naderende ontmoeting met zijn "Vriendin" - de hoofdletter was hoorbaar - met wie hij op een verzoening hoopte. En ja hoor, het kwam goed, zo bleek uit een mededeling op de aftiteling.
Aan bovenstaande anekdotiek zijn heel veel opmerkingen te verbinden: de frictie tussen Brusselmans' imago als lolbroek en de schrijver die hij desondanks is en wil zijn, zijn positie als media-hatende media-lieveling, zijn al dan niet uitvergroot narcisme als motor van zijn functioneren. Maar belangrijker is dat ik bij de naam Brusselmans kennelijk eerder aan zijn optreden als publiek fenomeen moet denken dan aan de zesentwintig, niet altijd onverdienstelijke boeken die hij vanaf zijn debuut in 1982 onverstoorbaar bijeenschreef. En dat hoort niet; alleen de tekst telt.

De vraag is natuurlijk wie, buiten de verstokte fans, al Brusselmans' titels heeft gelezen. Voor wat het waard is: een miniem lezersonderzoekje onder geletterde mensen in Nederland en België leerde mij dat de voorkeur vaak uitgaat naar evergreens als De man die werk vond (1985) en Zijn er kanalen in Aalst? (1987), ook wel naar zijn romantrilogie Ex-schrijver (1991), Ex-minnaar (1993) en Ex-drummer (1994), en tot mijn vreugde eveneens naar de satire van de Vlaamse commerciële televisiewereld De terugkeer van Bonanza (1995). Daarna en tussendoor zou Brusselmans zich in toenemende mate herhaald hebben, wordt het allemaal minder, is hij het spoor bijster, enzovoort.

Wat mij verder opvalt, is dat zijn laatste boeken meestal door telkens andere, aanstormende en op bloedvergieten beluste recensenten worden besproken. Vanzelf is er daardoor van enige lijn in de kritiek weinig sprake meer. Zelfs de veteraan Jos Borré, die in De Morgen jarenlang Brusselmans' productie boek na boek kritisch volgde, is blijkbaar metaalmoe geworden; ook hij droeg het estafettestokje over.

De schrijver Herman Brusselmans dreigt, om kort te gaan, zowel het slachtoffer te worden van zijn eigen scheppingsdrang als van zijn publieke bekendheid. Een fijne boude uitspraak, maar is het eigenlijk wel zo? De drukgeschiedenis van zijn boeken bewijst dat het hem bepaald voor de wind gaat. En zelf loopt hij ook niet direct te klagen, getuige een ontboezeming in Autobiografie van iemand anders (1996): "Dat is natuurlijk de droom van iedere schrijver: slecht besproken worden en goed verkopen. Goed besproken worden én goed verkopen heeft iets gênants; goed besproken worden en slecht verkopen is voor losers, en slecht besproken worden én slecht verkopen is voor absolute losers. Nee, slecht besproken worden en goed verkopen, zo hoort het. Recensenten die je haten en de lezers die je op handen dragen: je krijgt er, om het filosofisch te stellen, vanbinnen een heel warm gevoel van." In datzelfde sleutelboek ...


Gerelateerde boeken: