Het is heel goed mogelijk om in een hoog tempo door de boeken van Herman Brusselmans te gaan. Er valt veel te lachen en de verhalen laten zich eenvoudig volgen, al was het maar omdat er meestal niet zo heel veel gebeurt. Toch bevat elk plot altijd weer voldoende spanningselementen om je constant voort te stuwen. Juist omdat je je niet moet afvragen waarom je eigenlijk benieuwd bent naar de uitslag van – ik noem maar wat – de volgende minivoetbalwedstrijd, kun je maar beter vlug doorlezen. Ha, weer een goede grap, snel, snel verder. Ik heb veel boeken van Herman Brusselmans op deze manier gelezen, nooit tot mijn spijt, maar evenmin met de aandrang me er grondig in te verdiepen.
Toch is het niet zo dat een grondige lectuur van Brusselmans’ werk niets oplevert. Dat viel me voor het eerst op bij lezing van de kleine roman Mank. Ik las een stuk langzamer dan gewoonlijk en toen viel me op dat er wel iets meer te beleven valt dan breed uitgesmeerde slapstick. Brusselmans speelde een spel met zijn romanwerkelijkheid dat ingewikkeld zou klinken als je het probeerde te beschrijven, maar dat dankzij de verpakking als volkomen vanzelfsprekend overkwam.
Bovendien is het een mooi verhaal. Een portret van een kleine man die weinig verlangt van het leven (hij wil slechts zijn zool gerepareerd krijgen), maar die botst met de hem omringende wereld. Individu versus harde maatschappij, dat klinkt bekend. Maar dankzij de stijl – het trieste verhaal wordt schijnbaar zonder enig mededogen verteld, met de vertrouwde nonchalante humor – heb je geen moment de indruk met een clichématige vertelling te maken te hebben.
Ik wil overigens niet de indruk wekken dat ik een bijzondere ontdekking doe door te constateren dat Brusselmans méér is dan een grappenmaker. Het is weliswaar eenvoudig om je op het verkeerde been te laten zetten door zijn vaak buitengewoon geestige flapteksten. De uitgeverij kiest bovendien steevast voor citaten op de achterflap die het humoristische gehalte van het werk benadrukken, van het soort: ‘Dat was werkelijk een tijd geleden, dat ik nog eens zo onbedaarlijk heb gelachen om een boek’. Dat daagt niet uit tot bespiegelingen over structuur en gelaagdheid. Maar er verschenen ook recensies die zinspeelden op meer dan lachen alleen, zoals die van Arnold Heumakers over Mank in NRC Handelsblad:
Hoe ‘manisch’ zijn schrijfdrift ook aandoet, de manie zit bij hem […] allereerst in het schrijven zelf, minder in wát hij schrijft. […] Brusselmans heeft er nooit een geheim van gemaakt dat hij hoegenaamd niets te zeggen heeft. In combinatie met zijn vele tientallen boeken krijgt dat onwillekeurig iets intrigerends. Om wat voor ‘niets’ gaat het bij hem? In deze nieuwe roman heeft hij, of liever zijn verteller ‘Herman Brusselmans’, het ergens over een ‘geschiedenis der nietigheid’, waaraan ‘je’ soms je beslissingen moet overlaten. Je kunt het bijna omdraaien: de geschiedenis is iets nietigs, stelt niets voor.
En er verschenen ondertussen steeds vaker recensies en essays waarin de romans van Brusselmans serieus geanalyseerd worden – in Yang (2006/4) analyseerde Kees ’t Hart bijvoorbeeld even geestig als virtuoos hoe de non-gebeurtenissen waarmee Het spook van Toetegaai begint talrijke literaire conventies ondergraven: een ‘betoog tegen de romankunst’. Met dergelijke aanzetten tot serieuze interpretatie in je bagage ben je geneigd op een andere wijze te kijken naar een boek van zo’n 700 pagina’s waarin een schrijver en het literaire bedrijf centraal staan.
Danny is een bundeling van drie romans (dat gebeurt in het geval van Brusselmans regelmatig). Ook het schrijven over een schrijver is bepaald geen noviteit; meestal draagt die de naam ‘Herman Brusselmans’, maar in deze gevallen hebben we te maken met ‘Danny Muggepuut’. Brusselmans speelt alvast met het mogelijk veranderde verwachtingspatroon: volgens de flaptekst hebben we ‘een diepzinnige, gelaagde roman’ in handen.
Diepzinnig is het verhaal in elk geval niet. Schrijver Danny Muggepuut werkt in de naar hem vernoemde openingsroman Muggepuut aan een nieuw boek. Onde...
Gerelateerde boeken:
- Danny
