recensies

De Vlaamse schrijver Herman Brusselmans wordt begin oktober veertig jaar, en dat wil zijn uitgever weten. In een reclamefolder wordt de lezer er uitdrukkelijk op attent gemaakt, alsof het zo'n verdienste zou zijn deze leeftijd te bereiken. De meeste schrijvers, zelfs Harry Mulisch, wachten op z'n minst tot hun vijftigste, alvorens de feestelijkheden te laten losbranden. Bij Brusselmans is de veertigste verjaardag blijkbaar al een gedenkwaardig moment. Vanwege alle drank en pillen die in zijn boeken worden geconsumeerd? Of gaat het om een pesterig gebaar naar zijn oudere gefêteerde collega's, die nu - indirect - te horen krijgen: jullie hadden al veel eerder kunnen beginnen, scheelt in de verkoop?

En ach, een feestje meer of minder, wat maakt het uit, zal Brusselmans hebben gedacht. Uit zijn nieuwe autobiografische roman Logica voor idioten blijkt dat zijn leven, of in elk geval dat van zijn literaire alterego, voornamelijk bestaat uit het aflopen van feestjes, bij voorkeur in 'onbevattelijk' grote huizen met talloze kamers. Vergeefs op zoek naar vertier of een nieuw 'bijmeisje', loopt de getergde held erin rond, de gevangene van een bezopen labyrint zonder centrum. Maar het monster, daarover kan geen misverstand bestaan, dat is hij zelf. 'Ik deug niet, zo simpel is het. Ik ben een slecht mens. Ik wil dat alles kapot gaat, de smart in mijn hoofd voorop'.

Het monster is dus ook een heimelijke romanticus, die sadistische fantasieën à la Bret Easton Ellis (American psycho) moeiteloos combineert met een sentimentele liefde voor zijn afwezige Phoebe, zijn hondje Speedy en zijn ex-vrouw Gloria, allen bekend uit Brusselmans' eerdere werk. Eigenlijk is alles in dit boek al bekend, en hetzelfde geldt voor de meeste boeken die eraan voorafgaan. Keer op keer wordt het eigen - weinig spectaculaire - leven beschreven, met dezelfde melige grappen, dezelfde angsten en depressies, hetzelfde onstilbare verlangen naar liefde en veiligheid.

Brusselmans heeft een oeuvre op zijn naam staan van een twintigtal boeken, dat amper ontwikkeling kent. In zijn eerste romans nam hij nog de moeite een hoofdpersoon te verzinnen, luisterend naar namen als Julius Cramp, Louis Tiller of Eduard Kronenburg; sinds Dagboek van een vermoeide egoïst (1989) heet de held simpelweg Herman Brusselmans ('Twee keer man in m'n naam en toch nog veel last met de vrouwen'). Oeverloos geouwehoer, afgekeken van Gerard Reve, was altijd al zijn handelsmerk, met niet zelden een identiek resultaat: de onbedaarlijke slappe lach.

Toegegeven, men moet er ontvankelijk voor zijn, want fijnzinnig gaat Brusselmans niet te werk, getuige de 'doorgrondelijke wijsheden' die Gerd de Ley onder de titel Doch verder geen paniek bijeenlas in Brusselmans' verzamelde werken. Wijsheden van kaliber: 'Leven is aandrang voelen om te schijten terwijl je rondloopt met een granaat tussen de kaken van je reet' of 'Al had je de laatste kut op aarde, dan nog zou ik liever mijn toeter in een Moulinex Allessnijder steken'. Subtiel is anders. Brusselmans' humor richt zich tot de eeuwige puber in ons allen.

Het heeft hem de reputatie opgeleverd een onweerstaanbare grappenmaker te zijn, populair op feesten en partijen. Altijd goed voor een onderbreking van de al te heilige literaire ernst. Vreemd genoeg maakt hij in interviews doorgaans een hoogst serieuze indruk. Het hoeft daarom niet te verbazen dat zijn fans er als dank voor hun trouw geregeld van langs krijgen. In Logica voor idioten zien we hem op hen schelden, omdat ze kort haar hebben of een verkeerde spijkerbroek dragen. Niet het raadsel maar het misverstand wordt zo vergroot. 'Zorg ervoor dat iedereen je verstaat maar dat slechts weinigen je begrijpen', houdt hij zichzelf voor. Het succes van zijn boeken bewijst hoezeer Brusselmans zijn eigen recept ter harte heeft genomen.

Critici die hem verwijten dat hij zich alleen maar herhaalt, krijgen van hem het grootste gelijk van de wereld, met dit verschil dat zij nooit zo van hun dode moeder hebben gehouden als hij en dat zij niet zo iemand hebben als Phoebe of als zijn 'bijmeisje' Mayte. Zichzelf typeert hij als 'de goede leugenaar'. Hij beweert nog alleen voor de 'poen' te schr...


Gerelateerde boeken: