recensies

In zijn 49ste roman doet Herman Brusselmans alles wat Brusselmans tot Brusselmans maakt: ontregelen, ontwrichten, debunken en, zegt hij zelf, méér.

De eerste zin van Hij schreef te weinig boeken luidt: ‘Ik zou wel m’n laatste boek willen schrijven, maar door het schrijven van andere boeken heb ik daar geen tijd voor.’ Op zo’n eerste zin in een roman van Herman Brusselmans moet je goed letten, leren we uit Rick Honings’ biografische studie Majoor van het Menselijk Leed. Leven, werk en imago van Herman Brusselmans. Daarin ziet deze literaire schrijver namelijk al kans om anti-literatuur te bedrijven, om te ontregelen, te ontwrichten, te debunken, lezersverwachtingen te doorbreken, om alles te doen wat Herman Brusselmans tot Herman Brusselmans maakt. En méér, zeg ik erbij, want elke poging om deze eeuwige rebel vast te nagelen leidt tot weer een andere vorm van zijn literaire ontsnappingskunst. De ware Herman Brusselmans is een fluïdum dat zich alleen in zijn monomane oeuvre ophoudt, temidden van de woordgrappen, de running gags, de absurditeiten, de scabreuze beledigingen, de politiek incorrecte grappen, de taboedoorbrekende provocaties. 

DE NIET-FICTIEVE BRUSSELMANS
Brusselmans is al een oeuvre lang bezig de zogeheten bullshit door te prikken, zonder aanziens des persoons en, die indruk krijg ik, die guerrilla staat los van zijn persoonlijke waardering. Dus ja, Hugo Claus is boek na boek zo ongeveer zijn Kop van Jut. Maar beter kun je stellen: de collega-schrijver die inmiddels nog geen karakteristiek brusselmansiaanse behandeling ondervond in diens oeuvre, die dus laag-bij-de-gronds, vaak via uiterlijke kenmerken of scabreuze taferelen gelijkgemaakt werd, moet zich grote zorgen maken. Want dan ben je een niemand.

Het sportieve aan deze unieke vorm van literaire contactsport is dat Brusselmans zichzelf daarbij ook steeds de maat neemt.

Toen hij in 2016 zijn roman De fouten publiceerde, wist ik nog niet dat de schrijver inmiddels een biograaf had, de voornoemde Willem Bilderdijk-kenner Rick Honings. Maar ik had kunnen weten dat zoiets speelde, want Brusselmans maakt in zijn proza dankbaar gebruik van zijn levensfeiten en die roman gaat over de vele fouten in de door een biograaf opgestelde levensbeschrijving van Herman Brusselmans. Fouten die aanleiding voor hem waren om nog meer verzonnen verhalen op te dissen over zijn leven, om zichzelf nog meer te mystificeren en in hoogste instantie: om de escapistische functie van de literatuur te bezingen. Kennelijk kreeg de niet-fictieve Brusselmans licht de zenuwen van het feit dat hij inmiddels zo’n schrijver van gewicht was geworden dat een heuse, secure biograaf zich aan hem ging wijden en De fouten was daarop zijn speels oneerbiedige antwoord – volledig in stijl.

GERDA EN TANJA
Maar aan het lot valt niet te ontkomen. Op het moment dat de schrijver (Hamme, 9 oktober 1957) onlangs de bijna-pensioengerechtigde leeftijd van zestig bereikte, lag Honings’ biografische studie en Brusselmans’ laatste, enorm dikke roman met de ironische titel Hij schreef te weinig boeken in de winkel. Ironisch, want de productie van Brusselmans is ongekend in de Nederlandstalige literatuur.

Ik moet zeggen dat Majoor van het Menselijk Leed een grote steun is voor het aanscherpen van de Brusselmans-kunde. Uit zijn oeuvre, waarin hij nogal eens de speelruimte tussen zijn leven en de verbeelding benut, hadden we al weet gekregen van zijn rurale jeugd als zoon van een veehouder te Hamme, van zijn mislukte loopbaan als voetballer, van zijn eveneens gefnuikte streven om als drummer roem te vergaren, van zijn lange worsteling met de drank. Ook leerden we daar zijn langdurige partners kennen, eerst Gloria en daarna Phoebe – vrouwen die door hem als muze benaderd worden. Dat ze in werkelijkheid Gerda en Tania heten, konden we al weten, omdat Brusselmans ze soms ook bij hun echte naam heeft aangeduid.

Dus ja, dat wisten we al en bovendien is er ook niet zoveel te weten van Brusselmans’ leven. Nadat hij de drank had afgezworen, was het gedaan met het bruisende nachtleven en het...


Gerelateerde boeken: