recensies

Verhalen van Tom Lanoye, roman van Herman Brusselmans

Komt een Belg met een hond met maar drie pootjes bij de dierenarts. Deze bekijkt het beestje zo's en zegt: tja, ik zal hem deze week voor u afmaken. Die Belg een week later terug bij die arts en vraagt: wel, dokter, is m'n hondje al klaar?' Een paar jaar geleden kon je met die anekdote aan de borreltafel nog goed terecht, Belgen noemden een telraam immers een computer en kekén met een brandende lucifer of het licht uit was. Ha, ha, die olijke zuiderburen met hun friteswalm. Alle achterliggende motieven van dat genre grap daargelaten: het tij is de laatste jaren gekeerd, want (zoals de achterpagina van NRC Handelsblad van 5 november al terloops meldde) Vlamingen als Urbanus, Kamargurka, Anthierens en Bart Peeters hebben door hun optredens en publicaties duidelijk gemaakt dat ze zelf leuker kunnen zijn dan het lijdend voorwerp in onze oubollige moppen.

Van twee vertegenwoordigers van deze recente `humoristen', Tom Lanoye en Herman Brusselmans, verscheen nieuw proza. Tom Lanoye bundelde in Een slagerszoon met een brilletje vier verhalen, waarvan het eerste reeds in zeer beknopte versie in VN's serie 'De dag dat ik geboren werd' werd gepubliceerd (VN 6-10-1984), maar dat eerst nu een écht verhaal mag heten, compleet met het relaas over het voorgeslacht van de Lanoyes, de twee wereldoorlogen en het moeizame karwei alvorens Tom op 27 augustus 1959 geboren wordt. Het zou in puur anekdotisme zijn blijven steken, wanneer Lanoye niet zo effectief goochelde met tijd en perspectief; hij weet alle losse flarden naadloos aaneen te rijgen. Stamvader (én slager) Lanoye voorspelt als een soort engel des doods, ('met een bungelend mes') aan moeder uit het hiernamaals dat met déze zoon de kans op voortzetting van het slagersbedrijf definitief verkeken is: 'En met deze wordt het héél erg. Leest zijn ogen kapot voor hij 12 is, in stripverhalen dan nog. Een slagerszoon met een brilletje (...) U moet hem opleiden in de zaak.

Hij moet leren slachten, versnijden, uitbenen. Houdt hem verre van boeken.' De grootvader verschaft ook de ongeborene een kijkje op later als deze 'performer' wil worden met alle problemen van dien. Maar Tom is er die 27ste augustus, het betreurend dat hij een onbezorgde jeugd tegemoet gaat ('Hoe kun je nu ooit een gelukkige jeugd van je af schrijven?'). Uitgekiend proza in een uitgebalanceerder vorm, ondanks allerlei absurde uitweidingen.

De verhalen 'Bij Jules en Alice' en 'Het boek' vallen daarna wat tegen. Het eerste doet geforceerd aan met zijn Jules Desmet, handelaar in autowrakken die zelfs langs snelwegen gaat patrouilleren om er bij een total-loss-geval zo snel mogelijk bij te zijn, totdat het hem eens fataal wordt. (Even gaat de schim van Heeresma voorbij met al dat leed, dacht ik.) Maar ook hier komen weer prachtige absurde momenten voor. Als Alice over Jules' dood treurt, staat er: 'Als ze behoefte had om eens goed te huilen, ging ze op een stoel voor de diepvriezer zitten, de deur wagenwijd open.' Ik bedoel maar.

Het verhaal 'Het boek' berust op een verteltruc die je slechts één keer kunt hanteren en dat maakt het een beetje zwak. Achille van den Branden is een wonderkind dat zo snel kan lezen (één boek in tien seconden uiteindelijk) dat hij 'toen hij nog geen vijftig was alle boeken ter wereld gelezen had'. Hij wordt kermisattractie en protégé van professoren, tot uit een klein gehucht bericht komt, dat daar één boek aanwezig is dat hij zeker niet kent. Het blijkt zijn eigen levensverhaal dat wij op pagina 55 waren gaan lezen en dat vanaf pagina 79 in kleiner lettertype nog eens in z'n geheel wordt afgedrukt; hij bemerkt dat er nog maar enkele blanco pagina's zijn en, inderdaad, zijn einde lijkt en is weldra nabij. Enkele humoristische uithalen naar professoraat en ontbijttelevisie maken hier al met al maar weinig goed.

Het sterkst is het laatste verhaal 'Oh land der blinden'. 'In de nacht van 15 op 16 december 1980 reed mijn broer Guy in Turnhout tegen een boom en verloor het leven,' luidt de droge aanhef, waarna we in de volgende alinea in de Parijse l'Olympia zitten en de jonge performer Lanoye als entertainer zijn verhaal vertelt: de slagerij thuis, ...


Gerelateerde boeken: